5kropek: J.Sarnecka, E.Kutylak „Dom z duszą”

poniedziałek, 1 listopada 2021

J.Sarnecka, E.Kutylak „Dom z duszą”

Przemierzając Beskid Niski i zachodnie Bieszczady, nieodparcie nasuwa się pytanie „Jak tu było kiedyś”? Gdzie stały chaty, jak wyglądali ludzie, co robili i jak żyli? Ne do końca łatwo to odkryć, niby zostały jakieś ślady (zdjęcia, relacje przesiedleńców), jednak domów dawnych mieszkańców dawno już nie ma, to co zostało to ukryta gdzieniegdzie stara piwnica, krzyż z cyrylicą, a przede wszystkim drzewka owocowe rosnące to tu to tam; tam gdzie rosną jabłonie czy grusze tam kiedyś mieszkali ludzie, wypasali owce, rodzili się, żenili i umierali..

Duchy dawnych mieszkańców tych okolic próbuje przywołać książka „Dom z duszą” J.Sarneckiej. Jest tu zaledwie trochę słów (czasem samych pytań), główną opowieść prowadzą ilustracje; dwoje ludzi zakochuje się, on buduje dom, ona rodzi dzieci, historia jakich wiele. Ten dom to chyża, tu i ówdzie można znaleźć karpacką rozetę, w oddali widnieją kopuły łemkowskiej cerkwi. W tą sielankę(?) wkracza jednak Historia. Idą niespokojne czasy, mężczyźni muszą iść na wojnę, Żydzi są wywożeni, w końcu cała rodzina musi się wyprowadzić. W drewnianym domu zamieszka koza i kot, przez okno wrasta jabłoń. To jednak nie koniec domu, przychodzą nowe czasy i nowi mieszkańcy, czas jednak okazał się dla domu łaskawy..

Ta książka to lektura dla tych, którzy lubią tropić ślady przeszłości, może być też swoistym przewodnikiem w trakcie wizyty na dawnej Łemkowszczyźnie. Tego świata już nie ma, choć na szczęście zostały ślady - warto zajrzeć do Muzeum Etnograficznego w Sanoku, każda cerkiew czy chyża również przypomni o dawnych mieszkańcach. Ci którzy zostali wysiedleni już tu nie wrócą, jednak przyjeżdżają nowi, których urzeka uroda tych ziem na tyle mocno, by tu wrosnąć i zostać.

Pamięć o przeszłości i dawnych mieszkańcach symbolizują białe kalki w książce z konturami ludzi – świetny pomysł na pokazanie jak teraźniejszość i przeszłość się przenikają i w pewnym sensie istnieją razem.