Wrocławski palimpsest. J. Mielewczyk, „Kamienice. Opowieści mieszkańców wrocławskich domów”

Dziś post o książkach raczej dla dorosłych, choć młodzież ciekawa historii, jakie noszą w sobie starsi mieszkańcy Wrocławia, również może do nich zajrzeć.

Wrocław, tak jak np. Świdnica, Wałbrzych, czy Szczecin jest miastem szczególnym w swej historii. Nie ma tu takiej ciągłości życia jak np. w Krakowie, gdzie mieszkają krakowianie z dziada pradziada, w zasadzie wszyscy mieszkańcy Wrocławia są tutaj stosunkowo od niedawna, bo najwcześniej od roku 1945. Nawet ci najstarsi przyjechali tutaj skądś, a zanim przyjechali, dobrowolnie bądź z przymusu opuścili rodzinne strony i odbyli długą drogę by osiąść w miejscu nieznanym, być może lepszym.

Niektóre z tych bardzo rozmaitych historii powojennych można przeczytać w książce wrocławskiej dziennikarki J.Mielewczyk  „Kamienice. Opowieści mieszkańców wrocławskich domów”. Znajdziemy tu opowieści wrocławskich profesorów, którzy od nowa tworzyli zręby uczelni, zwykłych mieszkańców, którzy usiłowali normalnie żyć w zrujnowanym po wojnie mieście, potomków francuskiej emigracji z lat 20., którzy po wojnie wrócili do Polski, opowieść Polki zamieszkującej przedwojenne Breslau i Żydówki, która w 1968 r. musiała z Wrocławia wyjechać. Ten zbiór wywiadów uzupełniają fotografie do dziś stojących kamienic, zdjęcia rodzinne, plany architektoniczne.

Część 2 „Kamienic” opowiada o tym, co było wcześniej. Jak wyglądało życie w Breslau w latach 30., aż do 1945 kiedy niemieccy mieszkańcy musieli opuścić swoje rodzinne miasto i przyjechali Polacy, których niektóre losy poznaliśmy w części 1. Choć część wspomnień dotyczy beztroskiego dzieciństwa w pięknym i dobrze prosperującym mieście, na wszystkich opowieściach cieniem kładzie się rok 1944 i 1945 – pierwsze naloty, konieczność opuszczenia miasta, długa wędrówka w nieznane. Stad „Kamienice 1” są bardziej optymistyczne niż „Kamienice 2” – historie Polaków to opowieści o tym, co dostali i zbudowali, a historie Niemców to opowieści o utracie.

Powstała również część 3 "Kamienic" - Wrocławskie opowieści, które łączą. Na szczęście nie wszyscy przedwojenni mieszkańcy Wrocławia wyjechali w 1945, garstka została, by od nowa tworzyć miasto. Trzecia 3 "Kamienic" to historie, które nie skończyły się tuż po wojnie, lecz w rozmaity sposób wybiegły w przyszłość. 

Wrocław to miasto w którym 1945 rok spowodował przerwanie ciągłości, jeśli chodzi o utożsamianie się mieszkańców z miastem. Ci, którzy miasto znali musieli z niego wyjechać, a ci którzy przyjechali musieli je oswoić i poznać. Dla współczesnych wrocławian wciąż wiele kart historii ich miasta pozostaje nieznanych, Max Berg to chyba jedyna postać z twórców przedwojennego Wrocławia, która przebiła się do powszechnej świadomości. Książki takie jak „Kamienice” Mielewczyk pomagają tę lukę wypełnić.

Wszystkie części czyta się bardzo dobrze; nie jest to historyczny przewodnik po mieście, lecz tak jak to zostało zaznaczone w tytule, są to mniej lub bardziej osobiste opowieści. Mielewczyk stara się przede wszystkim oddawać głos rzeczywistym świadkom historii, tylko czasem dodając trochę faktów o kontekście historycznym, co jeszcze lepiej pomaga zrozumieć epokę, która również w jakimś sensie jest bohaterką tych książek.
Niektóre opowieści z książek można odsłuchać na stronie autorki joannamielewczyk.pl

Starsze dzieci (10+) mogą natomiast zajrzeć do książki M.Zarębskiej "Projekt Breslau", która pomaga sobie wyobrazić, jak mogło wyglądać życie w Breslau w różnych epokach historycznych.

Zainteresowani tym, jak się żyło tuż powojnie na Ziemiach Odzyskanych, koniecznie niech zajrzą też do książki K.Kuszyk „Poniemieckie”. Autorka szeroko omawia losy niemieckich przedmiotów – domów, naczyń, sprzętów, które Polacy zastali po przyjeździe na Ziemie Odzyskane. Ciekawie prowadzoną narracją – trochę reportażową, trochę naukową – próbuje rozprawić się z wciąż pokutującym dualizmem postawy Polaków wobec niemieckich pozostałości – jedni próbują ją wymazać, inni zintegrować, by odbudować ciągłość historyczną wielu polskich miast, miasteczek i wsi.
 

 

„Kamienice. Opowieści mieszkańców wrocławskich domów”

J.Mielewczyk

Oficyna Wydawnicza Joanna Mielewczyk-Gaweł 2018

 

"Kamienice. Opowieści przedwojennych mieszkańców Wrocławia"

J.Mielewczyk

Oficyna Wydawnicza Joanna Mielewczyk-Gaweł 2019

Poniemieckie

K.Kuszyk

Czarne 2019